Samveda/1603
अभ्यारमिदद्रयो निषिक्तं पुष्करे मधु। अवटस्य विसर्जने॥१६०३
Veda : Samveda | Mantra No : 1603
In English:
Seer : haryataH praagaathaH | Devta : agniH harviiShi vaa | Metre : gaayatrii | Tone : ShaDjaH
Subject : English Translation will be uploaded as and when ready.
Verse : abhyaaramidadrayo niShikta.m puShkare madhu . avaTasya visarjane.1603
Component Words : abhyaaram . abhi . aaram . it . adrayaH . a . drayaH . niShiktam . ni . siktam . puShkare . madhu . avaTasya . visarjane . vi . sarjane.
Word Meaning :
Verse Meaning :
Purport :
In Hindi:
ऋषि : हर्यतः प्रागाथः | देवता : अग्निः हर्वीषि वा | छन्द : गायत्री | स्वर : षड्जः
विषय : अगले मन्त्र में वर्षा-वर्णन द्वारा परमात्मा की महिमा दर्शाते हैं।
पदपाठ : अभ्यारम् । अभि । आरम् । इत् । अद्रयः । अ । द्रयः । निषिक्तम् । नि । सिक्तम् । पुष्करे । मधु । अवटस्य । विसर्जने । वि । सर्जने॥
पदार्थ : अग्नि नामक परमात्मा की ही महिमा से (अद्रयः) बादल(अभ्यारम् इत्) आपस में टकराते हैं। तब (अवटस्य) मेघरूप जलभण्डार के (विसर्जने) बरसने पर (पुष्करे) भूमि के सरोवर में (मधु) मधुर वर्षा-जल (निषिक्तम्) सिंच जाता है ॥२॥
भावार्थ : जो यह भूमि पर स्थित जल सूर्य के ताप से अन्तरिक्ष में जाकर मेघ बनता है और फिर भूमि पर बरस जाता है, वह सब जगदीश्वर का ही कर्तृत्व है ॥२॥
In Sanskrit:
ऋषि : हर्यतः प्रागाथः | देवता : अग्निः हर्वीषि वा | छन्द : गायत्री | स्वर : षड्जः
विषय : अथ वृष्टिमुखेन परमात्मनो महिमानमाचष्टे।
पदपाठ : अभ्यारम् । अभि । आरम् । इत् । अद्रयः । अ । द्रयः । निषिक्तम् । नि । सिक्तम् । पुष्करे । मधु । अवटस्य । विसर्जने । वि । सर्जने॥
पदार्थ : अग्नेः परमात्मन एव महिम्ना (अद्रयः) मेघाः। [अद्रिरिति मेघनाम। निघं० १।१०।] (अभ्यारम् इत्) परस्परं संघट्टन्ते खलु। ततः (अवटस्य) मेघरूपस्य कूपस्य। [अवत इति कूपनाम। निघं० ३।२३।] (विसर्जने) वर्षणे सति (पुष्करे) भूमिष्ठे सरोवरे (मधु) मधुरं वृष्ट्युदकम् (निषिक्तम्) संसिक्तं जायते ॥२॥
भावार्थ : यदिदं भूमिष्ठमुदकं सूर्यतापेनान्तरिक्षं गत्वा मेघतां प्रतिपद्यते, पुनश्च पृथिव्यां वर्षति, तत्सर्वं जगदीश्वरस्यैव कर्तृत्वं विद्यते ॥२॥
टिप्पणी:१. ऋ० ८।७२।११, ‘अ॒व॒तस्य॑’ इति भेदः।